آمار بالای انجام آزمایش‌های تشخیصی در کشور به یکی از معضلات جدی حوزه سلامت تبدیل شده است، به‌گونه‌ای که سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون تست آزمایشگاهی در ایران انجام می‌شود و هر ایرانی به‌طور متوسط بیش از ۶ بار در سال آزمایش می‌دهد.

به گزارش خبرنگار گنجینه، خدمات آزمایشگاهی به عنوان بخش کلیدی در فرآیند تشخیص و درمان بیماری‌ها، نقش مهمی در نظام سلامت ایفا می‌کند. در حال حاضر بیش از ۸ هزار آزمایشگاه در سطوح مختلف کشور فعال هستند که نیمی از آن‌ها دولتی و مابقی تحت نظر بخش خصوصی فعالیت دارند. با این حال، عمده خدمات به‌ویژه در حوزه بیماران سرپایی توسط مراکز خصوصی ارائه می‌شود.

طبق آمارها، حدود ۷۰ درصد تصمیمات بالینی بر پایه نتایج آزمایشگاهی گرفته می‌شود، اما یکی از ضعف‌های مهم این حوزه، پوشش ناکافی خدمات آزمایشگاهی توسط شرکت‌های بیمه‌گر است. شهروز همتی، رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی در این خصوص اظهار داشت: سهم پرداختی بیمه‌ها بسیار پایین است و در حالی‌که طبق قانون باید تنها ۳۰ درصد از هزینه آزمایش از سوی بیماران پرداخت شود، در عمل این عدد به بیش از ۷۰ درصد رسیده است.

یکی دیگر از چالش‌های جدی در این حوزه، تجویز آزمایش‌های غیرضروری توسط پزشکان است. محمدمهدی ناصحی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت اعلام کرد: در هر نسخه پزشکی به‌طور میانگین ۱۰/۵ قلم آزمایش تجویز می‌شود و این عدد در پایتخت حتی به ۱۵ مورد می‌رسد. در حالی‌که بر اساس استانداردهای جهانی، میانگین درخواست آزمایش برای هر فرد بین ۱/۶ تا ۴/۱ مورد است.

غلامرضا حمزه‌لو، دبیر انجمن علوم آزمایشگاهی کشور با اشاره به رشد سالانه ۱۰ درصدی تعداد آزمایش‌ها گفت: رقم فعلی، به معنای انجام بیش از ۵۰۰ میلیون تست در سال است که بار مالی سنگینی را بر دوش بیمه‌ها و خانواده‌ها وارد می‌کند.

نتایج یک پژوهش در استان البرز نشان می‌دهد که دلایل تجویز بیش از حد آزمایش‌ها شامل بی‌توجهی به معاینه بالینی، ناآگاهی از تشخیص، دانش ناکافی برای انتخاب درست آزمایش، تکرار بی‌مورد و حتی انگیزه‌های مالی است.

کارشناسان معتقدند اصلاح این روند نیازمند اقدامات نظارتی و اجرایی است؛ از جمله کنترل نسخ الکترونیک توسط بیمه‌ها، ارتقای نظارت معاونت درمان بر رفتار درمانگران، قطع مراودات مالی پزشکان با آزمایشگاه‌ها و تدوین دستورالعمل‌های بالینی جهت استانداردسازی تجویزها.